ข้าวของเครื่องใช้ที่เราเรียกกันว่า เซรามิก และเครื่องปั้นดินเผา เป็นของใช้ใกล้ตัวในชีวิตประจำวันของเราทุกคน ไม่ว่าจะเป็นจาน ชาม แก้วกาแฟ ถ้วยโถโอชาม แจกันต่าง ๆ หรือแม้แต่ส่วนประกอบของใช้อื่น ๆ เช่น โคมไฟ สุขภัณฑ์ ล้วนเป็นเซรามิก และเครื่องปั้นดินเผาทั้งสิ้น แต่หลายคนคงจะเกิดคำถามที่ว่า เซรามิก กับ เครื่องปั้นดินเผานั้นมีความแตกต่างกันอย่างไร ?ทำไมจึงมีชื่อเรียกสองชื่อแบบไหนที่เรียกว่าเครื่องปั้นดินเผา แบบไหนคือเซรามิกกันแน่ วันนี้เรามาไขข้อข้องใจนี้ให้กระจ่างด้วยกัน
ก่อนอื่นหากต้องการศึกษาให้ลึกแยกแยะกันให้ละเอียดระหว่างเครื่องปั้นดินเผากับเซรามิก เราคงต้องมาเรียนรู้จากหลักการวิชาการด้านวิยาศาสตร์ซึ่งมีคำอธิบายให้เข้าใจง่ายขึ้นว่า การผลิตเซรามิกในเชิงอุตสาหกรรมจะแยกเซรามิกออกเป็น 9 กลุ่มด้วยกันได้แก่
1.เครื่องปั้นดินเผาแบบดั้งเดิม เครื่องเคลือบดินเผารูปแบบเดิม ๆ ที่เราพบเห็นกันในลักษณะของภาชนะต่าง ๆ หรือ Pottery
2.เซรามิกที่อยู่ในรูปของวัสดุก่อสร้างต่าง ๆ หรือ Building ceramic
3.หินเจีย กระดาษทราย ที่ใช้สำหรับขัดพื้นผิว หรือ Abrasive
4.เครื่องแก้วเซรามิก หรือ Glass
- 5. ผลิตภัณฑ์โลหะที่เคลือบด้วยเซรามิก หรือ Enamel เช่น เข็มกลัดเซรามิก เป็นต้น
6.เซรามิกทนไฟ ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่ทำให้เกิดการทนทานต่อความร้อนได้สูงกว่าวัสดุปกติทั่วไป นำมาทำไฟเบอร์บุผนังเตาต่าง ๆ ผลิตเป็นอิฐทนไฟ หรือ Refratory
- 7. เซรามิกที่นำมาใช้ในการประกอบวัสดุไฟฟ้าที่เราเห็นกันทั่วไป อุปกรณ์อิเลกโทรนิกส์ หรือ Electro ceramic เช่น แผงอิเลกโทรนิกส์ และ ลูกถ้วยไฟฟ้า
8.ผลิตภัณฑ์ที่เราเห็นในรูปแบบซีเมนต์หลายชนิดก็นับเป็นเซรามิกด้วย โดยทางวิทยาศาสตร์ การผลิตจะแยกจากกระบวนการผลิตที่เหมือนกับการทำเซรามิกนั่นเอง
9.เซรามิกที่ประยุกต์พัฒนาในรูปแบบสมัยใหม่ เรียกกันว่า Advance ceramic เป็นกระบวนการผลิตเซรามิกที่ซับซ้อนมาก เช่น อุปกรณ์ต่าง ๆ ในห้องแล็ปวิทยาศาสตร์ อุปกรณ์ที่เป็นส่วนประกอบชิ้นส่วนของยานยนต์ล้ำสมัย เซรามิกชีวภาพ
เมื่อกล่าวมาจนถึงเนื้อหาในส่วนนี้ เราอาจสรุปได้อย่างเข้าใจง่ายว่า เซรามิก เครื่องปั้นดินเผานั้น จะว่าเป็นสิ่งเดียวกันหรือต่างชนิดกันก็ย่อมได้ ดินเผาก็คือเซรามิก แต่เซรามิกชนิดอื่น ๆ อาจไม่ใช่ดินเผา ดังนั้น ดินเผา ก็คือ เซรามิกชนิดหนึ่งซึ่งมีกระบวนการผลิตที่ไม่ซับซ้อนมีรูปลักษณ์ที่เป็นเอกลักษณ์ ดินเผาเป็นเทคโนโลยี ภูมิปัญญาโบราณ แต่เซรามิกจะมีขั้นตอนและเทคโนโลยีที่พัฒนามากกว่า ขอยกตัวอย่างจากผลิตภัณฑ์โอ่งที่เป็นชนิดโอ่งเซรามิก โอ่งดินเผา เพื่อจะเข้าใจได้อย่างชัดเจนมากยิ่งขึ้น
โอ่งดินเผานั้นจะใช้วัตถุดิบคือ ดินที่มีคุณสมบัติเหมาะสม เมื่อขุดดินนั้นขึ้นมาแล้วก็นำมาปั้นขึ้นรูป จากนั้นก็นำไปเผาผ่านความร้อนในอุณหภูมิในเวลาที่เหมาะสม เพื่อสำเร็จเป็นโอ่ง ลักษณะของดินเผาจะด้านมีความเปราะแตกได้ง่ายกว่าเซรามิก แต่มีรูปลักษณ์ที่เป็นธรรมชาติ สีที่ได้จะไม่ฉูดฉาด สีจะอ่อน เช่น สีน้ำตาล สีเปลือกมังคุด ประโยชน์ของโอ่งดินเผา ผลิตภัณฑ์ดินเผามักนำมาทำกระถาง ใส่น้ำ เป็นต้น
โอ่งเซรามิกจะผลิตจากวัถุดิบที่เรียกกันว่า ดินขาว และดินดำ ซึ่งเป็นวัตถุดิบที่มีคุณภาพสูงหายากและมีราคาแพง เมื่อนำไปขึ้นรุปแล้วก็นำไปเผาในอุณหภูมิที่เหมาะสม จากนั้นจะได้ออกมาเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีสีอ่อน ด้าน คล้ายกับเครื่องปั้นดินเผา จากนั้นจึงนำไปทาสีอีกครั้งในสีสันลวดลายแบบที่ต้องการ เมื่อทาสีแล้วก็นำไปเผาผ่านความร้อนอีกครั้งจึงได้โอ่งเซรามิกสำเร็จที่มีราคาแพงกว่าโอ่งดินเผา
สรุปก็คือ เซรามิกและดินเ ต่างกันที่วัตถุดิบ ดินเผาจะใช้ดินทั่วไปราคาไม่สูง ขั้นตอนการผลิตก็แตกต่างกัน ดินเผาจะใช้ขั้นตอนผลิตที่ง่ายกว่า ความทนทานกับประโยชน์ในการใช้งานของเซรามิกจะมีมากกว่าด้วย